احمد شاملو

شک و تردیدی نیست که شاملو یکی از برجسته ترین شاعران تاریخ نوین ادبیات ماست و شعر او یکی از سنگ پایه های شعر نو به حساب می آید. شاملو فعالیت های فرهنگی وسیع دیگری نیز دارد که بخشی مانند فرهنگ کوچه، نام آشنا، و برخی مانند مجموعه مستندهایی از رقص های محلی در سراسر ایران، کمتر دیده یا شنیده شده است. این تنها چهره ی شاملو نیست، اما تنها چهره ای ست که تقریبا بیشتر افراد در باره ی ارزش و اهمیت آن دیدگاه مشابهی دارند.
شاملو چهره ی سیاسی و اجتماعی مشخصی نیز دارد که با سخنرانی ها، موضع گیری ها، نقد ها، نشریه ها و پراتیک های اجتماعی در یک دوران طولانی پر فراز و نشیب شناخته شده است. این فعالیت ها با دفاع از جریانات فاشیستی طرفدار آلمان در جوانی آغاز می شود و به سوی حزب توده ایران می چرخد و از آن با تلخی تمام فاصله می گیرد و تا چریک های فدایی خلق ایران در دهه پنجاه و بیانیه ی پشتیبانی از سازمان فدائیان خلق ایران اقلیت و مجاهدین خلق ایران در سال های شصت ادامه می یابد. شاملو در طی این دوران طولانی جریان هایی - بویژه حزب توده ایران- را هدف حملات بسیار تندروانه و مخرب خود گرفته و تمام حیثیت ادبی و هنری خود را پشتوانه ی آن قرار داده است.
شاملوی دیگری نیز در خلوت زندگی خصوصی و محفل دوستان دور ونزدیکش حقیقت وجودی دارد که سالیان دراز با انواع و اقسام مواد افیونی و برپایی محیط هایی ناسالم، خواسته یا ناخواسته، الگوی انحرافی وسیع را در محافل روشنفکری ما پراکنده است.
تا کنون، همه کسانی که به مطلق گرایی عقلی و منطقی گرایش داشته اند، یکی از چهره های شاملو را حفظ و شاملوهای دیگر را رسما به دور ریخته اند. برای مثال او حواریونی دارد که برای چهره ی سیاسی اش هم همان قداست شعرهایش را قائل اند و شاملوی دودآلوده به افیون را علیرغم عدم کتمان آن توسط خود او و دوستانش، یک تهمت و ناسزا می دانند. برای بخشی از مخالفان آتشین سیاسی اش، او فردی منحرف و شعر و فعالیت های فرهنگی او متاع درجه سه ایست که بنابر دلایل سیاسی و برای خفه کردن شعر سالم سیاسی، در حد وسیعی مطرح و جایگاه ناحقی را برای او به ارمغان آورده است.
من شعر شاملو را همیشه ستایش کرده ام و همیشه و در هر فرصت می خوانم و مسحور آن می شوم و بسیاری از دوستان جوانم را با آن آشنا کرده ام، اگر چه تاریکی دنیایش مرا رنج می دهد و هیچگاه دوست نداشته ام دنیا را چنین سیاه بیابم و به ندرت به چنین ورطه ای افتاده ام. شاملوی سیاسی از نظر من چیز مهم و منحصر به فردی در چنته ندارد و یک اشتباه تاریخی در کشوری دیکتاتور زده است که همه را وامی دارد از جمله سیاسی باشند. و آن فضای دودآلود افیونی را زخمی کهنه بر سینه ی بخشی از محافل روشنفکری جامعه ام می شناسم که هرچه گذشته، بیشتر سر باز کرده است...
به نظر من، برای ستایش او نیاز نیست بی عیبش بشماریم، ولی حق نداریم به خاطر این وجوه از شخصیتش، نقش عظیم و تاریخی اش را در ادبیات معاصرمان کتمان کنیم.
مطلق گرایی ما را به بیراه می برد. می توان همزمان شاملوی سیاسی را اگر با او مخالفیم نقد کنیم (او در حین توده ای ستیزی همیشه و همه جا با دیکتاتورها و دیکتاتوری شجاعانه مقابله کرده است)، با حضور فضاهای افیونی در محافل روشنفکریمان که او هم نقشی منفی در آن داشته و دارد، مبارزه کنیم و آفرینش آثار عظیم هنری این بزرگ مرد را ستایش کنیم... چنین برخورد واقعبینانه ای، بسیار ارزشمند تر از برخوردهای تک وجهی ست.